Ζωντανός! Film Notes – Model 77

Ο Δρ Carlos van Tongeren, Λέκτορας Ισπανικών Πολιτιστικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, εξερευνά το έργο του Alberto Rodríguez Μοντέλο 77, προβολή στο πλαίσιο του ¡Viva! Φεστιβάλ 2023 στις 15 και 23 Μαρτίου.

Ο διευθυντής του Μοντέλο 77 (Φυλακή 77), Αλμπέρτο ​​Ροντρίγκες, έχει γίνει σημαντικό όνομα στον σύγχρονο ισπανικό κινηματογράφο. Για περισσότερο από μια δεκαετία, ο Rodríguez χρησιμοποιεί τον κινηματογράφο ως μέσο για να ρίξει μια κριτική ματιά στην πρόσφατη ιστορία της χώρας του και να εξετάσει με νέους τρόπους σημαντικές στιγμές ιστορικής αλλαγής. Ο Rodríguez γεννήθηκε στη Σεβίλλη, μια πόλη που έχει πρωταγωνιστήσει στο έργο του, εν μέρει λόγω του ενδιαφέροντός του να εξετάσει πώς συνέβησαν οι κοινωνικοπολιτικές αλλαγές στην Ισπανία σε περιθωριακές περιοχές, όπως η Ανδαλουσία, που συχνά έχουν αγνοηθεί στις κυρίαρχες ιστορικές αφηγήσεις . Για να δώσω μερικά παραδείγματα, την προηγούμενη ταινία του Rodríguez Ομάδα 7 (Ενότητα 7), από το 2012, ασχολείται με μια ομάδα μυστικών αστυνομικών που προσπαθούν να καταπολεμήσουν το έγκλημα στη Σεβίλλη πριν από το έτος 1992, όταν η πόλη φιλοξένησε τη Διεθνή Έκθεση. Μια μεταγενέστερη και πολύ επιτυχημένη ταινία, το μίνιμαλ νησί (Marshland2014), διαδραματίζεται το έτος 1980, την εποχή της μετάβασης της Ισπανίας στη δημοκρατία μετά το θάνατο του δικτάτορα Francisco Franco τον Νοέμβριο του 1975. το μίνιμαλ νησί, ο Rodríguez μας μεταφέρει στους βάλτους στην επαρχία της Σεβίλλης, όπου δύο μπάτσοι από τη Μαδρίτη, με πολύ διαφορετικές προσωπικότητες και πολιτικό υπόβαθρο, προσπαθούν να βρουν έναν κατά συρροή δολοφόνο που έχει δολοφονήσει πολλές νεαρές γυναίκες στην περιοχή. Εάν δεν έχετε δει καμία από αυτές τις προηγούμενες ταινίες, μπορεί να είστε εξοικειωμένοι με την τηλεοπτική σειρά Να ψαρέψει (Η πανούκλα) στο BBC4, ένα ιστορικό δράμα που διαδραματίζεται στη Σεβίλλη του 16ου αιώνα, το οποίο σκηνοθέτησε επίσης ο Alberto Rodríguez και ο σεναριογράφος του Rafael Cobos.

Η μετάβασηή η μετάβαση, είναι επίσης το κλειδί στην ταινία Μοντέλο 77. Ενώ το μίνιμαλ νησί τοποθετήθηκε στο καταπιεστικό σκηνικό ενός απομονωμένου χωριού στην Ανδαλουσία, Μοντέλο 77 επικεντρώνεται στην πραγματικότητα ενός άλλου άκρως καταπιεστικού, απομονωμένου και ξεχασμένου χώρου: αυτού του σωφρονιστικού συστήματος. Η ταινία διαδραματίζεται στη φυλακή Modelo (κοινώς γνωστή ως „La Modelo“) στη Βαρκελώνη, η οποία χτίστηκε τον 19ο αιώνα και είχε έναν από τους μεγαλύτερους πληθυσμούς φυλακών κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Francisco Franco. Παρόλο που ο Φράνκο είχε πεθάνει το 1975, η κατάσταση στο La Modelo και σε άλλες φυλακές δεν άλλαξε πραγματικά κατά τη διάρκεια των μεταβατικών ετών. Η Ισπανία ήταν πλέον επίσημα δημοκρατία, αλλά οι κρατούμενοι εξακολουθούσαν να υποβάλλονται σε βασανιστήρια και άλλες μορφές βίας από τους δεσμοφύλακες. Οπως και Μοντέλο 77 έγγραφα, οι κρατούμενοι διαμαρτυρήθηκαν όσο καλύτερα μπορούσαν ενάντια σε αυτές τις θεμελιώδεις αδικίες οργανώνοντας ταραχές, απεργίες πείνας και συλλογικές πράξεις αυτοακρωτηριασμού.

Η ταινία του Rodríguez δείχνει ότι, παρά την κατάσταση πλήρους εξαθλίωσης, βίας και απομόνωσης, οι κρατούμενοι κατάφεραν να βρουν τρόπους να οργανωθούν πολιτικά τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Τον Δεκέμβριο του 1976, μια ομάδα κρατουμένων στη φυλακή Carabanchel στη Μαδρίτη ίδρυσε μια κολεκτίβα γνωστή ως COPEL (Coordinadora de Prisioneros en Lucha, Συνεταιρισμός Αγωνιζόμενων Αιχμαλώτων). Τα αιτήματα αυτής της συλλογικότητας περιελάμβαναν έκκληση για αμνηστία για όλους τους κρατούμενους που είχαν υποβληθεί σε υπερβολικές ποινές φυλάκισης από τα δικτατορικά δικαστήρια του Φράνκο και η ταινία του Rodríguez καταγράφει πώς, στους πρώτους μήνες του 1977, οι ενέργειες της COPEL άρχισαν να εξαπλώνονται στη φυλακή Modelo στο Βαρκελώνη. Η ταινία αφηγείται αυτούς τους αγώνες με έναν πολύ σασπένς τρόπο και είναι συναρπαστικό να βλέπεις πώς αυτοί οι κρατούμενοι μπόρεσαν να δημιουργήσουν ένα μυστικό σύστημα επικοινωνίας, να οργανωθούν και να σκάψουν τούνελ στην προσπάθειά τους να δραπετεύσουν, ταυτόχρονα με τη φυλακή Οι αρχές ενεργούσαν όσο πιο γρήγορα μπορούσαν για να συντρίψουν τις δραστηριότητες της οργάνωσης.

Μοντέλο 77 βασίζεται σε εκτενή εργασία πεδίου, έρευνα και συνεντεύξεις με πρώην κρατούμενους που ήταν μέλη του COPEL. Αξίζει να μείνουμε για τους τίτλους, όταν θα δούμε φωτογραφίες μερικών από τα ιστορικά πρόσωπα στα οποία βασίζονται οι χαρακτήρες της ταινίας. Όπως και οι προηγούμενες ταινίες του Alberto Rodríguez, Μοντέλο 77 εμπνέεται από ένα συγκεκριμένο νουάρ ευαισθησία για τις μορφές συστημικής βίας που δεν είναι πάντα ορατές στο φως της ημέρας αλλά είναι κατά κάποιο τρόπο παρούσες κάτω από την επιφάνεια. Ακόμα κι αν η ταινία προσφέρει μόνο μερικές αναλαμπές ζωής στο εξωτερικό, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι, την ίδια στιγμή που η COPEL άρχισε να απαιτεί αμνηστία και ελευθερία μέσα από αυτούς τους περιορισμένους χώρους, μαζικούς πολιτικούς αγώνες και παρόμοια αιτήματα για αμνηστία, ήταν που γίνονται στους δρόμους. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι το 1977 είναι επίσης η χρονιά κατά την οποία ψηφίστηκε νόμος περί αμνηστίας στο ισπανικό κοινοβούλιο, ο οποίος όντως χορηγούσε αμνηστία σε χιλιάδες πολιτικούς κρατούμενους που είχαν καταδικαστεί από τη γαλλοδικτατορία. Ωστόσο, χιλιάδες άλλοι κρατούμενοι που δεν είχαν καταδικαστεί για πολιτικά εγκλήματα παραβλέφθηκαν από το νόμο. και ίσως ακόμη πιο εντυπωσιακό, λόγω των πολιτικών εντάσεων εκείνης της εποχής, ο νόμος επέκτεινε την αμνηστία σε εκείνα τα εγκλήματα που είχαν διαπραχθεί από μέλη του καθεστώτος του Φράνκο που δεν είχαν ποτέ διωχθεί και καταδικαστεί. Ο νόμος περί αμνηστίας του 1977 εξακολουθεί να ισχύει, δεν έχει ακόμη ανακληθεί και βρίσκεται στο επίκεντρο των συνεχιζόμενων και έντονων συζητήσεων σχετικά με τις περίπλοκες κληρονομιές της γαλλοδικτατορίας στην Ισπανία.

Αυτό που είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον Μοντέλο 77 είναι ότι δεν δίνει ιδιαίτερη προσοχή στις σημαντικές πολιτικές εξελίξεις που συνέβαιναν στο κοινοβούλιο ή στους δρόμους. Αυτή φαίνεται να είναι μια σκόπιμη επιλογή για να αντικατοπτριστεί ότι ο αγώνας της COPEL ήταν εντελώς αποκομμένος από τις αλλαγές που συνέβαιναν σε άλλα μέρη της χώρας. Κατά κάποιο τρόπο, αυτό κάνει τον αγώνα τους, και την αφήγηση του Μοντέλο 77ακόμα πιο τραγικό και συγκινητικό.